Tijdens het uitlaten van ons hondje rapen we zwerfafval. We staan versteld van de hoeveelheid blikjes, flesjes en andere verpakkingen die op straat liggen. Maar is dit probleem niet groter dan straatafval? Thom praat met Elisah Pals – de oprichter van Zero Waste Nederland – over hun gedeelde zorgen over het klimaat, afvalvrij leven en de vijf R’en: refuse, reduce, reuse, recycle and rot.
Thom ligt oprecht wakker van de klimaatverandering en handelt soms vanuit zijn zorgen om de aarde een tikkeltje dwangmatig. Toen Annemiek anderhalf jaar geleden de podcast Klimaattherapie ontdekte, stuurde ze de eerste aflevering direct naar Thom. In ‘Klimaattherapie’ volgen we de zoektocht van actrice en zangeres Cecilia Adorée naar hoe om te gaan met de klimaatcrisis. Hoe kun je leven met de wetenschap dat het niet goed met de wereld gaat zonder door te slaan in het verkleinen van de ecologische voetafdruk? In deze aflevering vraagt Thom naar wat Cecilia tot dusver geleerd heeft. Ze praten over hun liefde voor de natuur, activisme en verantwoordelijkheidsgevoel combineren met zelfzorg. Hoe kunnen we plezier blijven maken zonder dat dat ten koste van de aarde gaat?
Op tien minuutjes fietsen van ons huis in Amsterdam-Noord ligt de culturele broedplaats en duurzaam kantorencomplex De Ceuvel. We hebben regelmatig op het terras van het café gezeten en zijn benieuwd hoe deze inspirerende plek tot stand gekomen is. Annemiek stelt al onze vragen aan bestuursvoorzitter Tycho Hellinga. Welke duurzame initiatieven zijn tot dusver in de Ceuvel ontstaan? Wat hebben de initiatiefnemers en medewerkers op het gebied van duurzaamheid en cultureel ondernemerschap geleerd? En hoe ziet de toekomst van de Ceuvel eruit?
Door: Thom van Duuren – 23 december 2020
In de aangrijpende documentaireserie Klassen zien we de wethouder van Onderwijs in Amsterdam Marjolein Moorman haar gezinsleven opofferen voor dat ene doel: de kansenongelijkheid in het onderwijs tegengaan. Dit is inderdaad een groot probleem. Leerlingen van wie de ouders ‘lager’ opgeleid zijn hebben niet dezelfde ondersteuning als hun leeftijdsgenoten met ‘hoogopgeleide’ ouders. Zelfs als de cito-toets wél een hoger advies rechtvaardigt, krijgen deze kinderen het niet. Deze scheefgroei valt niet het overwerkte en ondergewaardeerde docentencorps aan te rekenen. Of de ouders die nou eenmaal het beste voor hun kind willen. Nee, erkent ook de wethouder, het is het systeem dat ondanks ingebouwde ‘gelijkmakers’ als de cito-toets kansengelijkheid en sociale mobiliteit in de weg staat.
Alle inzet en goede bedoelingen om de kansenongelijkheid aan te pakken ten spijt zijn er twee onderliggende problemen die veel minder aandacht krijgen terwijl ze minstens zo bepalend zijn voor iemands schoolsucces én, belangrijker nog, maatschappelijke waardering.
Ten eerste, waarom al zo jong zo streng selecteren aan de poort? Er is geen enkel onomstotelijk argument of wetenschappelijk bewijs dat leerlingen reeds op hun elfde dusdanig rigide ingedeeld moeten worden. Natuurlijk, het geeft een bepaalde zekerheid en houvast om te weten waartoe je geacht wordt in staat te zijn. De nadelen zijn echter onevenredig veel groter: groep 8-leerlingen die gebukt gaan onder enorme druk, een zelfbeeld dat valt of staat met je advies en een toenemend aantal categorale scholen waarbij leerlingen steeds minder in contact komen met leeftijdsgenoten die een ander schooladvies of culturele achtergrond hebben.
Het is dus verstandig om leerlingen een veel langere aanloop te gunnen alvorens een ‘definitief’ oordeel te vellen over hun niveau. Op deze manier wordt er meer rekening gehouden met wat iedereen allang weet: dat elke leerling haar eigen, niet-lineaire ontwikkeling doormaakt.
Nog belangrijker is het om vraagtekens te zetten bij wat we verstaan onder succesvol onderwijs. Is het doel om zoveel mogelijk kinderen zo ‘hoog’ mogelijk af te laten studeren? Of om leerlingen voor te bereiden op de samenleving en een passende vervolgopleiding? Vooralsnog is alles gericht op het eerste, wat voortkomt uit een maatschappelijke overschatting én overwaardering van de kennismaatschappij en beroepen die worden voorbereid in het ‘hoger’ vervolgonderwijs.
Uiteraard is wetenschap en innovatie van levensbelang voor de samenleving, maar dat zijn jeugdwerkers, onderwijzers in het primair onderwijs, zorgmedewerkers en elektriciens óók. Sterker nog, sommige doorgaans ‘hoogopgeleide’ juristen, accountants en marketing-strategen verdienen hun aanzienlijke boterham met ronduit schadelijk werk, zoals het faciliteren van belastingontwijking of door het maken van manipulatieve kindermarketing voor ongezonde producten.
Het wordt dus de hoogste tijd om de termen ‘hoger’ en ‘lager’ onderwijs te vervangen met bijvoorbeeld ‘theoretisch’ en ‘praktisch’. Daarnaast moeten we onze obsessie met ‘theoretische’ (vervolg)opleidingen loslaten en inzetten op onderwijs dat beter aansluit bij, en voorbereid op, de kwaliteiten van de individuele leerlingen. Een uitgestelde niveaubepaling creëert weer meer ruimte om leerlingen met verschillende achtergronden met dezelfde stof, en elkaar, in aanraking te laten komen. De recent zo vaak aangehaalde burgerschapsvorming heeft in een dergelijke setting waarschijnlijk veel meer effect. Pas later scheiden de wegen, maar niet voordat leerlingen van een breed palet aan vakken kennis hebben genomen, kans hebben gekregen zich verder te ontwikkelen én al een rijper beeld van hun kwaliteiten en interesses hebben.
Natuurlijk moeten we kansenongelijkheid met hand en tand bestrijden, maar laten we vooral niet vergeten wat we onze groep 8-leerlingen jaarlijks onnodig aandoen met de hysterie rondom het schooladvies. Nog veel ernstiger is echter de maatschappelijke en financiële overwaardering van theoretisch vervolgonderwijs in een samenleving waarin vooral praktisch geschoolde mensen ons door deze coronacrisis slepen.
Thom en Annemiek staan haaks op elkaar in hun omgeving met social media. In deze aflevering delen we onze perspectieven op technologische innovatie. Zijn wij conservatief of vooruitstrevend? Wat kunnen we van elkaar leren? Wat zijn de voordelen en gevaren?
Kunstwerken kunnen visionair zijn. Filmmaker Sam van Zoest geeft in de interactieve film De eeuw van mijn opa verschillende scenario’s van hoe de wereld er in 2100 uitziet. Hoe leg jij je kleinkinderen later uit hoe wij de afgelopen jaren geleefd hebben? Sam en Annemiek gaan in gesprek over omgaan met de wetenschap dat klimaatverandering gaande is en vanuit dat besef keuzes maken.
Door: Thom van Duuren – 15 oktober 2020
Als liberale democraat met een fors wantrouwen jegens autoriteit en ‘sterke leiders’ had ik nooit gedacht dat ik dit ooit zou betogen. Toch zie ik in het huidige tijdsgewricht geen andere mogelijkheid; onze Europese en nationale overheid moeten met stevige hand gaan leiden en vrijheden inperken om de huidige crises het hoofd te kunnen bieden.
Twee dingen maakt het weifelende coronabeleid van het kabinet pijnlijk duidelijk: we hebben als eigenwijs volkje verdomd veel moeite met centraal gestuurd gezag. Maar bovenal blijkt dat motiveren, draagvlak creëren en een beroep doen op eigen verantwoordelijkheid niet voldoende is om een collectieve crisis een halt toe te roepen.
Decennialang neoliberaal beleid en politieke micromanaging hebben ons gevormd tot vrijheidsbeluste consumenten: de overheid faciliteert en staat garant maar dient verder op de achtergrond te blijven. Dit bracht ons enorme welvaart en ongekende vrijheid. Maar de prijs is onze bovengemiddelde bijdrage aan een mondiale klimaatcrisis van apocalyptische omvang. Goedbedoeld – en nuttig – zijn de talloze Europese, Haagse en particuliere initiatieven om ons met zachte hand de juiste richting op te duwen. Maar hiermee alleen gaan we het niet redden. Niet toevallig is Nederland wederom hekkensluiter in Europa wat betreft het aandeel duurzame energie.
Een Europese en nationale ‘green deal’ (de ambitie om klimaatneutraal te zijn in 2050) betekent ook dat we vrijheden zullen moeten opgeven zodat we op lange termijn überhaupt nog vrijheid hebben. Waar we nu verplicht mondkapjes dragen en thuis blijven, zouden we ook niet meer vanzelfsprekend in een vliegtuig moeten kunnen stappen. Bepaal bijvoorbeeld met een lotingssysteem wie een niet-noodzakelijke vlucht mag maken. Leg het onbeperkt produceren en consumeren van vlees aan
banden. Verplicht een gesloten kring bij de productie en recycling van grondstoffen. Pak de belachelijk grote vermogens van de allerrijksten aan. Ja, allemaal in de gebiedende wijs en ja, niet alleen bedrijven
en de rijksten maar ook de ‘gewone burger’ gaat het voelen.
Wat blijft staan is ons ongemak bij zoveel staat en Europa. Want kijk naar de (communistische) heilstaten van de 20e eeuw of het toenemende aantal regimes wereldwijd waar krachtige leiders de koers bepalen en hun volk onderdrukken. Betekent dit soms dat we gaan opereren volgens Chinees model? Niet noodzakelijkerwijs. We hebben effectief, duidelijk en transparant beleid nodig. Dus met een open en kritische besluitvormingsfase maar wél volgens een onomstreden koers. Met een sterke controlerende en rechterlijke macht maar wél opererend in overeenstemming met de noodsituatie waarin we verkeren. Dit levert een nieuw en voor ons onbekend politiek speelveld op, maar dat risico moeten we nemen. En uiteraard dienen we bepaalde vrijheden met hand en tand te blijven verdedigen: aan onze grondwettelijke gelijkwaardigheid mag niet getornd worden.
Dat een dergelijk politiek model wel degelijk kan werken bewijst het beleid van Franklin D. Roosevelt in de Verenigde Staten van de jaren ‘30 en ‘40. Geconfronteerd met een binnenlandse economische crisis en
later de Tweede Wereldoorlog schuwde deze president het niet om draconische maatregelen te nemen. Zo betaalden bedrijven in de door Roosevelt opgetuigde oorlogseconomie 70% winstbelasting en kende de hoogste belastingschijf een tarief van 94% (!) ten einde het grotere doel, vrijheid voor de VS en haar bondgenoten, te bereiken.
Een sterke Europees en nationaal beleid is onze enige kans om de klimaatcrisis onder controle te krijgen. Leuk wordt het niet, maar nodig is het – helaas – wel. Dat betekent minder vrijheid en een hele reeks ’rotmaatregelen’ die wij allemaal gaan voelen. Precies zoals we nu al ervaren in tijden van corona. Laten we ons er mentaal op voorbereiden en vooral niet vergeten dat we met een dergelijk offer onszelf maar
vooral de toekomstige generaties de vrijheid gunnen waar we zelf altijd van hebben kunnen genieten.
hebben kunnen genieten.
Wist je dat de kledingindustrie een van de meest vervuilende sectoren ter wereld is? Tijd om eens kritisch naar je eigen kledingkast en koopgedrag te kijken! Wie jou daar goed bij kan helpen is Sabine de Groot. Iets meer dan een jaar geleden richtte zij Detox my wardrobe op. Annemiek vraagt haar het duurzame hemd van het lijf over sustainable en fair fashion!
Thom en Annemiek bevragen elkaar over gender. Wat is mannelijkheid of vrouwelijkheid? Voel je je man of vrouw? Wat betekent het begrip gender voor ons mensbeeld? Een gesprek over kwetsbaarheid, stereotypes, pink tax en seksuele intimidatie.
Rozanne Henzen is een oud-studiegenoot van Thom. Ooit waren ze vooral geïnteresseerd in kunst, maar nu staat bij allebei duurzaamheid toch echt op de eerste plaats! Thom verslond Rozanne’s boek De kleine Circulaire economie voor Dummies. In deze podcastaflevering laat hij zich verder inspireren op weg naar een duurzame, circulaire levensstijl!
